Upamiętnienie Ireny Odrzywołek
Odsłonięcie tablicy upamiętniającej Irenę Odrzywołek było jednym z najważniejszych punktów obchodów 60-lecia Szkoły Podstawowej nr 20, jakie miały miejsce w piątek, 14 czerwca. Bohaterka z Byczyny w czasie II wojny światowej pełniła rolę strażniczki więziennej i współpracowała z ruchem oporu dążącym do niepodległości. W ramach uroczystości Jej imieniem nazwano klasę historyczną w placówce.
Do bardziej świadomego uczestnictwa w upamiętnieniu postaci Ireny Odrzywołek, lokalna młodzież była przygotowywana już w maju, kiedy to serię spotkań z uczniami szkoły przeprowadził kustosz MMJ – Adrian Rams. Teraz lokalna bohaterka ma w Szkole Podstawowej nr 20 swoje stałe miejsce pamięci.
Irena Odrzywołek
Urodziła się w Byczynie 20 grudnia 1925 r. w wielodzietnej rodzinie Józefa i Zofii Odrzywołków, jako piąte z sześciorga dzieci. Chodziła do szkoły podstawowej w Byczynie. Dobrze się uczyła i chciała kontynuować naukę, ale jej plany pokrzyżował wybuch II wojny światowej 1 września 1939 r. Podczas okupacji niemieckiej nie mogła kontynuować nauki. Podlegała obowiązkowi pracy, podobnie jak cała polska ludność po ukończeniu 14 roku życia. Aby uniknąć wywiezienia na roboty przymusowe do Niemiec, podjęła pracę w okolicznych lasach i tartaku.
W 1945 r., gdy zakończyła się II wojna światowa, Irena Odrzywołek miała niespełna 19 lat. Na skutek wojny nie zdobyła wykształcenia i zawodu. Powojenna Polska znalazła się w sowieckiej strefie wpływów. Polska Partia Robotnicza, podporządkowana Związkowi Sowieckiemu, zaczęła budować komunistyczną administrację i aparat represji, w którym zatrudnienie znalazła Irena Odrzywołek. W maju 1945 r. rozpoczęła pracę jako strażniczka w więzieniu św. Michała w Krakowie.
W krakowskim więzieniu przetrzymywani byli więźniowie polityczni, aresztowani m.in. za działalność w Armii Krajowej lub powojennej konspiracji antykomunistycznej. Były żołnierz AK Bolesław Pronobis „Ikar” nakłonił Irenę do wstąpienia do organizacji konspiracyjnej i pomocy w organizacji ucieczki więźniów. Irena odegrała kluczową rolę w planie, dostarczając więźniom granaty i pistolety. 18 sierpnia 1946 r. uzbrojeni więźniowie zastraszyli strażników więziennych i w liczbie 62 osób uciekli z więzienia.
Irena Odrzywołek zaczęła się ukrywać. 5 listopada 1946 r. została aresztowana w Gliwicach. Zamknięto ją w więźniu przy ul. Mikołowskiej w Katowicach, gdzie odbył się jej proces. Została skazana na karę śmierci, którą wykonano 17 grudnia 1946 r. Została pochowana w bezimiennej mogile na cmentarzu przy ul. Panewnickiej w Katowicach. W 2019 r. jej szczątki zostały odnalezione w ramach prac poszukiwawczych prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej. W 2023 r. została uroczyście pochowana na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
