Ekspozycja etnograficzna

// English version below //

Jaworzno zamieszkiwała rdzenna ludność, zajmująca się głównie pracą w rolnictwie. Życie codzienne i charakter tutejszych tradycji kulturowych są związane z ziemią krakowską, mimo że obecnie miasto administracyjnie włączono do województwa śląskiego. Tutejszą grupę ludności w XIX wieku określano mianem Krakowiaków Zachodnich, w związku z najdalej na zachód od Krakowa wysuniętą lokalizacją. Miejscowe tradycje krakowskie uwidoczniły się szczególnie w architekturze drewnianej i stroju ludowym.

Ekspozycja etnograficzna składa się z dwóch części.

Pierwsza prezentuje rekonstrukcje wnętrza typowego domu wiejskiego z terenu Jaworzna budowanego na przełomie XIX i XX wieku. Dom wybudowany jest w charakterystycznej dla Zachodniej Małopolski konstrukcji zrębowej. Widzimy popularny dla tego okresu dwuizbowy, jednotraktowy układ pomieszczeń łączący sień, izbę i kuchnię. W izbie znajdowały się łóżka, ławy, skrzynia posagowa, stół – najczęściej stawiany pod ścianą. Ściany zdobi seria obrazów religijnych wykonanych w technice oleodruku. Całość wyposażenia izby dopełniała plastyka obrzędowa, związana z aktualnie obchodzonymi świętami, jak palma wielkanocna lub pająk bożonarodzeniowy. W efekcie naśladownictwa kultury elitarnej i zwiększającej się pozycji majątkowej włościan, wprowadzono szafy, komody i inne atrybuty wnętrz mieszczańskich. Do najciekawszych przykładów związanych z lokalną tradycją należy zdobnictwo skrzyń posagowych o charakterystycznym, malowanym na froncie motywie, w formie dwóch kwadratowych pól, wypełnionych motywem kwiatów w wazonie.

Druga część wystawy ilustruje różnorodność odmian lokalnego stroju odświętnego ludności zamieszkującej na terytorium jaworznickich wsi, należącej do grupy etnograficznej określanej Krakowiakami Zachodnimi. Prezentowany strój należy do odświętnych, noszonych do kościoła i na uroczystości państwowe. Wyróżniał się zdobnictwem hafciarskim i różnobarwnością.

 

Ethnography

The ethnographic exhibition consists of two parts.

The first part presents reconstruction of the interior of a typical country house from the area of Jaworzno built at the turn of the 19th and 20th centuries. The house, built in log construction, was typical for the westernpart of the Lesser-Poland. Here we can see a two-room, one-bay cottage layout popular for that period, combining a hallway, a living chamber and a kitchen. In the living chamber there were beds, benches, a dowry chest and a table usually placed against the wall. The wall is decorated with a bunch of religious paintings made in oleo-print technique. The entire furnishing of the room was supplemented with ritual art related to the currently celebrated holidays such as an Easter ‘palm’ or a Christmas ‘spider’. As a result of the imitation of elite culture and the increasing property position of landowners, closets and dressers and other furnishings of bourgeois interiors used to be introduced. Among the most interesting examples related to local tradition is the decoration of dowry chests with a characteristic painted motif on the front in the form of two square fields, filled with a motif of flowers in a vase.

The second part of the exhibition illustrates the variety of local festive attire characteristic for the population living in the territory of Jaworzno’s villages, belonging to the ethnographic group known as Krakowiacy Zachodni (Western-Cracovians).