Centrum
Miejsca Pamięci w Jaworznie
Pomnik ks. Stanisława Stojałowskiego
Pomnik usytuowany jest nad kolegiatą pod wezwaniem św. Wojciecha i św. Katarzyny w centrum miasta. Rzeźba księdza została ustawiona na wysokim kamiennym postumencie w 1919 roku. Za działalność na rzecz mieszkańców Jaworzna i okolic postanowiono uczcić postać księdza, społecznika, wzniesieniem pomnika. Mimo działalności na terenie całej Galicji był częstym gościem Jaworzna i Jelenia, z racji położenia tych terenów blisko granicy austriacko-prusko-rosyjskiej(trzech cesarstw zaborczych). Nakazem władz niemieckich pomnik został rozebrany w 1939 roku. Po wojnie został odbudowany i uroczyście odsłonięty 9 czerwca 1946 roku.
Pomnik ofiar strajku
Pomnik poświęcony ofiarom strajku z 1931 roku mieści się przy ul. Krakowskiej na styku z ul. Sportową, obok szybu Piłsudski. Wielki kryzys z 1929 roku spowodował załamanie się ryku węgla, co nie ominęło również kopalni jaworznickich. Zaczęto ograniczać czas pracy górników, obniżano wynagrodzenia, aż w końcu rozpoczęto redukcję załogi. Wskutek wywieszenia ogłoszenia o zawieszeniu niektórych świadczeń, górnicy wznieśli protest. Protest nie odniósł jednak skutku, a dyrekcja nie zgodziła się na zdjęcie ogłoszenia. W związku z tym górnicy postanowili wejść na kopalnię. Doszło do starcia z policją, wskutek którego na miejscu zginęły 4 osoby, a 20 zostało odwieziono do szpitala, gdzie jeden z poszkodowanych zmarł. Ofiary zostały pochowane we wspólnej mogile. Pierwotny pomnik górnicy kopalni Bierut(obecnie Piłsudski) ustawili po wyzwoleniu przy ul. Sportowej. W wyniku zabudowy tych terenów, pomnik rozebrano i w 1963 roku ustawiono w aktualnym miejscu, według nowej koncepcji, przy ul. Krakowskiej.
Tablica pamięci Eugeniusza Krawczyka
Tablicę poświęconą pamięci żołnierza Armii Krajowej, Eugeniusza Krawczyka, wmurowano w ścianę budynku nr 12 przy ul. Waryńskiego. Gestapowcy zamordowali go za walkę z o wolność ojczyzny przed domem. Po kilku godzinach ciało niespełna 17-letniego chłopaka zostało wywiezione.
Tablica pamięci ks. Walentego Przebindy.
Przy ul. Obrońców Poczty Gdańskiej, na ścianie Domu Pomocy Społecznej, widnieje tablica poświęcona pamięci ks. Walentego Przebindy, wykonaną i wmurowaną z inicjatywy Harcerskiego Kręgu Seniora. Ks. Walenty Przebinda przybył do Jaworzna około 1940 roku, w 1946 roku rozpoczął budowę domu spokojnej starości, a w 1950 roku budynek został ukończony. Budowle postawiono systemem gospodarczym przy pomocy byłych harcerzy: Bernarda Czerwonki, Mariana Jędrusika, Jana Łypa i Franciszka Suropka.
Tablica pamięci lotnika majora Karola Pniaka
Przy ul. Adama Mickiewicza, na ścianie budynku Centrum Kultury „Teatru Sztuk”, dawniej „Sokoła”, widnieje wykonana z brązu tablica poświęcona lotnikowi majorowi Karolowi Pniakowi. Jaworznicki bohater urodził się 26 stycznia 1910 roku w Jaworznie, czynną służbę wojskową w lotnictwie polskim rozpoczął 29 października 1928 roku. Po ukończeniu Szkoły Oficerskiej Lotnictwa w Dęblinie nadal pełnił służbę jako zawodowy oficer lotnik Wojska Polskiego. Po kampanii wrześniowej dostał się na zachód gdzie dołączył do lotnictwa w Anglii. Był dowódcą eskadry w 306 dywizjonie myśliwskim oraz dowódcą 308 dywizjonu myśliwskiego. Wrócił do Polski w 1947 roku. Za udział w walkach z Niemcami został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari(4-krotnie), Krzyżem Walecznych, Krzyżem Zasługi, odznaczeniem królowej brytyjskiej oraz odznaczeniem królowej Wilhelminy. W marcu 1959 roku przeszedł na emeryturę, następnie został wybranym do Miejskiej Rady Narodowej w Jaworznie. Zmarł 18 października 1980 roku.
Tablica pamięci ofiar Gestapo
Na murku wchodzącym w skład ogrodzenia dzisiejszego sądu rejonowego przy ul. Grunwaldzkiej widnieje tablica pamięci osób zamordowanych przez Gestapo w latach 1939-1945. Władze niemieckie po wejściu do Jaworzna obrały sobie za swoją siedzibę najokazalszy budynek, w którym mieściło się Gestapo, policja kryminalna i komenda policji cywilnej. Podejmowały one decyzje i przeprowadzały akcje represyjne, prowadzono tam również dochodzenia śledcze oraz skazywano podejrzanych, a w najgorszym przypadku rozstrzeliwano ich. W szczególnych przypadkach aresztantów kierowano na dalsze śledztwa do wiezień w Katowicach, Mysłowicach, Sosnowcu lub wprost do obozów pracy, bądź obozów zagłady. Z powodu braku danych nie jesteśmy w stanie określić nawet przybliżonej ilości aresztantów jaworznickiej komendy.
Tablica pamięci Piotra Sośnierza
Miejsce rozstrzelania Piotra Sośnierza zostało upamiętnione tablicą wmurowaną w ścianę budynku przy ul. Wandy 16. Podobnie jak pozostali żołnierze Armii Krajowej został rozstrzelany przed domem 1 grudnia 1943 roku.
Tablica pamięci Tadeusza Janikowskiego
Tablica jest umiejscowiona na budynku nr 12 przy ul. Księdza Stanisława Stojałowskiego. Tadeusz Janikowski był dentystą, który udostępniał swoje mieszkanie oficerom i podoficerom rezerwy Wojska Polskiego, w celu organizowania tajnych spotkań. Praca zawodowa miała go zabezpieczyć przed podejrzeniami Niemców, jednakże 1 grudnia 1943 roku został wezwany, przesłuchany i brutalnie sterroryzowany przez policję niemiecką. Odprowadzanego, śmiertelnie postrzelono, a ciało pozostawiono przed domem. Zostało ono znalezione przez żonę i zaniesione do domu. Po zakończeniu akcji w mieście Niemcy wdarli się do mieszkania i wywlekli ciało przed dom, po czym załadowali na auto i wywieźli.
Tablica pamięci Wiktora Faltusa
Tablica poświęcona żołnierzowi Armii Krajowej Wiktorowi Faltusowi znajduje się na ścianie budynku nr 11, w rynku. Major Wiktor Faltus organizował u siebie w mieszkaniu tajne spotkania i jako inwalida, mógł przysłużyć się towarzyszom jedynie doświadczeniem i radą. Został zamordowany przed domem, po kilku godzinach ciało zostało wywiezione w nieznane miejsce.
Tablica pamięci żołnierzy walczących w I wojnie światowej oraz wojnie polsko-bolszewickiej
Na ścianie budynku Muzeum Miasta Jaworzna przy ulicy Pocztowej umieszczona jest tablica poświęcona jaworznickim żołnierzom biorącym udział w wielkiej wojnie oraz wojnie polsko-bolszewickiej. Ochotnicy jaworzniccy brali udział w obu bataliach w Legionach Polskich Józefa Piłsudskiego oraz Armii Polskiej Generała Józefa Hallera. Mieszkańcy pamiętając o swoich bohaterach uświetnili ich pamięć tablicą odsłoniętą 11 listopada 2004 roku.
Tablica żołnierzy Armii Krajowej
Na ścianie przy bocznym wejściu do kolegiaty pod wezwaniem św. Wojciecha i św. Katarzyny umieszczona jest tablica poświęcona pamięci żołnierzy Armii Krajowej. Niemiecka okupacja spowodowała zryw patriotyczny wśród mieszkańców Jaworzna. Już pod koniec listopada 1939 roku ludność zaczęła zawiązywać organizacje patriotyczne, które w lutym 1942 roku zostały zjednoczone w jednej formacji – Armii Krajowej. Po licznych aresztowaniach i dekonspiracji lat 1943-1944 Armia Krajowa na terenie Jaworzna została rozbita. Ocaleli członkowie zaczęli dołączać do tworzących się Armii Ludowej i Gwardii Ludowej. Daty zamieszczone na tablicy „1939-1945-1956” świadczą o tym, że szlak wojenny partyzantów nie zakończył się wraz z końcem wojny. Byli żołnierze Armii Krajowej byli obiektem represji nowych władz.
Tablica pamięci Wincentego Drabika
Tablica mieści się przy wejściu głównym Teatru Sztuk. Wincenty Drabik(1881-1933), jak informuje nas tablica był: artystą, malarzem, scenografem oraz uczniem Stanisława Wyspiańskiego. Rodowity Jaworznianin związany z miastem i jego ruchem artystycznym do końca życia. Wybitny reformator scenografii Polskiej.
Pomnik Powstańców
Pomnik przypominający pociski, z wyrytymi datami, poświęcony jest mieszkańcom Jaworzna uczestniczącym w powstaniach, wielkiej wojnie, wojnie polsko-bolszewickiej, obrońcom Rzeczypospolitej oraz żołnierzom Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej. Pomnik umieszczony jest przy skwerze nad Biblioteką.
Tablica upamiętniająca drukarnię Abrahama Silberberga
Tablica mieszcząca się na kamienicy przy rynku(nr 10), przypomina mieszkańcom nie tylko o fakcie istnienia w tym miejscu drukarni Abrahama Silberberga w latach 1921-1942, ale również jest poświęcona pamięci członków rodziny Silberbergów.
Dąb Pamięci
Dąb został zasadzony w pobliżu budynku „A” Urzedu Miejskiego. Upamiętnia zamordowanych wiosną 1940 roku oficerów Wojska Polskiego, funkcjonariuszy Policji Państwowej oraz Policji Województwa Śląskiego. Na tablicy umieszczone są imiona, nazwiska, stopnie, daty i miejsca urodzenia oraz miejsca śmierci 14 osób.
Pomnik upamiętniający ludność żydowską
Pomnik upamiętnia tragiczny los, jaki spotkał 2800 żydowskich mieszkańców Jaworzna i Szczakowej. Zostali oni wywiezieni i bestialsko zamordowani w obozach pracy. Pomnik umieszczony jest na skwerze pomiędzy budynkami Muzeum i Bilbioteki.
